Ο Κόσυνθος πηγάζει από το όρος Ερύμανθος, ή Χαϊντού, της οροσειράς της Κούλας, η οποία με τη σειρά της ανήκει στον ορεινό όγκο της Κεντρικής Ροδόπης. Έχει συνολικό μήκος 55 χιλιομέτρων, και καταλήγει στη Βιστωνίδα κοντά στο Σέλινο, συγκεκριμένα στην αρχαία Αναστασιούπολη, ή Περιθεώριο. Ο Κόσυνθος συναντιέται σε διάφορες ιστορικές πηγές ως Κοσσινίτης, Κόσσινθος, Κόσινθος, Κόσυνθος, Κουρού Τσάι (Ξηροπόταμος στα τουρκικά), Εσκιτσέ Τσάι (ποτάμι της Ξάνθης) ή Τσάι. Διαθέτει τρείς κλάδους, το Τσάι (κύριος κλάδος), το Ρέμα Κούλας και την Ποταμιά.

Είναι το ποτάμι της Ξάνθης. Διασχίζει την πόλη κατευθυνόμενος νοτιοανατολικά, ανάμεσα στην Παλιά Πόλη και τη Συνοικία Σαμακόβου. Παλαιότερα υπήρχε και δεύτερη κοίτη μέσα στην πόλη, η οποία επιχωματώθηκε το 1913. Πάνω σε αυτή την επιχωματωμένη κοίτη βρίσκεται σήμερα το πασίγνωστο παζάρι της Ξάνθης. Από την Ξάνθη μέχρι την Βιστωνίδα ο Κόσυνθος περνά από ενδιαφέροντα πέτρινα μεσαιωνικά γεφύρια. Αναφέρεται στον 8ο άθλο του ημίθεου Ηρακλή, με τα Άλογα του Διομήδη. Οι Στάβλοι του Διομήδη βρίσκονταν κοντά στο δέλτα του Κόσυνθου, στη Βιστωνίδα. Όταν ο Ηρακλής πήρε τα άλογα και άφησε στην παραλία τον φίλο του Άβδηρο να τα φυλάει για να αντιμετωπίσει τον στρατό του Διομήδη. Επιστρέφοντας, διαπίστωσε ότι τα άλογα κατέφαγαν τον Άβδηρο και ο Ηρακλής ίδρυσε την ομώνυμη πόλη Άβδηρα προς τιμή του.