Η γεωμορφολογία και το κλίμα της περιοχής της Θράκης είναι δύο έννοιες αλληλένδετες, αφού το κλίμα επηρεάζεται και διαμορφώνεται σε μεγάλο βαθμό από το ανάγλυφο της κάθε υποπεριοχής. Έτσι, συναντάμε διαφορετικές κλιματικές συνθήκες στα πεδινά και στα παράλια και διαφορετικές στις ημιορεινές και ορεινές ζώνες.

Από τον βυθό της Τηθύος στα παράλια του Αιγαίου

Η Θράκη σύμφωνα με τους ερευνητές βρίσκονταν κάποτε στο βυθό μιας τεράστιας κεντρικής θάλασσας, η οποία από το παλαιοζωικό μέχρι και τον τριτογενές αιώνα εκτεινόταν ανάμεσα στην Αφρικανική και την Ευρασιατική ήπειρο. Αυτή η θάλασσα ονομάστηκε Τηθύς. Η ανάδυση χερσαίων τμημάτων ξεκίνησε πριν από περίπου 30.000.000 χρόνια και κατάληξε στο να διαμορφωθεί η σημερινή ευρύτερης περιοχής της Βαλκανικής χερσονήσου, της Μικράς Ασίας και του Αιγαίου Πελάγους. Τα στοιχεία δείχνουν πως ακόμα και πριν από μερικές χιλιάδες χρόνια, η στάθμη της θάλασσας στο Αιγαίο βρισκόταν αρκετές δεκάδες μέτρα χαμηλότερα από την σημερινή και τόσο η Θάσος όσο και η Σαμοθράκη ήταν ενωμένες με την χέρσο. Η γεωμορφολογία της σημερινής Θράκης είναι το λιγότερο εντυπωσιακή.

Η Θράκη χαρακτηρίζεται από τους εκτεταμένους ορεινούς όγκους προς τα βόρεια, με κυρίαρχο τον ορεινό όγκο της Ροδόπης, τις πεδινές εκτάσεις προς την παραλιακή ζώνη και τους μεγάλους ποταμούς Νέστο και ο Έβρο που την διαρρέουν. Και μπορεί να πηγάζουν από τη γειτονική Βουλγαρία, αλλά τα Δέλτα τους σχηματίζονται στο Αιγαίο, προσφέροντας καταφύγιο σε εκατοντάδες είδη χλωρίδας και πανίδας, εμπλουτίζοντας την περιοχή με μια έκρηξη βιοποικιλότητας. Όσον αφορά τις λίμνες, σημαντικότερη είναι η Βιστωνίδα, την οποία μοιράζονται οι νομοί Ξάνθης και Ροδόπης. Οι ακτές είναι στην πλειοψηφία τους ομαλές και αμμώδεις και κατάλληλες για κολύμβηση. Το μοναδικό μεγάλο νησί της Θράκης είναι η Σαμοθράκη. Πάντως, σήμα κατατεθέν της Θράκης είναι οι υγρότοποί της. Στα νότια, ποτάμια και ρέματα εκβάλλουν στη θάλασσα, δημιουργώντας εκτεταμένους υγροτόπους και τυπικά μεσογειακά δέλτα, όπως αυτά που σχηματίζουν ο Έβρος και ο Νέστου, τα οποία έχουν υπαχθεί σε καθεστώς διεθνούς προστασίας με τη σύμβαση Ramsar. Το σύμπλεγμα των υγροτόπων που σχηματίζεται ανάμεσα στις λίμνες Βιστωνίδα και Ισμαρίδα καταλαμβάνει μια έκταση 244 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Οι κύριες λιμνοθάλασσές που το απαρτίζουν είναι εννέα. Ακόμη και στη Σαμοθράκη έχουν καταγραφεί δώδεκα νησιωτικοί υγρότοποι.

ΤΟ ΚΛΙΜΑ

Το κλίμα της Θράκης διαφοροποιείται σε σχέση με το κλίμα της υπόλοιπης Ελλάδας και φυσικά εμφανίζει δυο διαφορετικά πρόσωπα στο ορεινό βόρειο τμήμα και στο πεδινό-παράλιο νότιο. Κατά τη διάρκεια των χειμερινών μηνών η θερμοκρασία κατεβαίνει πολύ χαμηλά στις ορεινές περιοχές, λόγω των παγωμένων βόρειων και βορειοδυτικών ανέμων. Απόρροια αυτού είναι το γεγονός ότι οι χιονοπτώσεις είναι συχνότερες από αλλού στην Ελλάδα και τα χιόνια είναι περισσότερα και δεν λιώνουν πριν από τα μέσα της άνοιξης. Εδώ το κλίμα χαρακτηρίζεται ως μεσευρωπαϊκό, δηλαδή βαρύ-ηπειρωτικό, με συχνές χιονοπτώσεις το χειμώνα και δροσερό καλοκαίρι Χαρακτηριστικό είναι πως το ετήσιο ύψος βροχοπτώσεων είναι διπλάσιο σε σχέση με τα πεδινά της περιοχής. Στην παραθαλάσσια ζώνη το κλίμα είναι σαφώς πιο ήπιο, και τυπικά χαρακτηρίζεται εύκρατο με μεσογειακά χαρακτηριστικά, με θερμό και ξηρό καλοκαίρι και χειμώνα με αρκετές βροχοπτώσεις. Να σημειωθεί όμως πως οι ακτές της Θράκης κατά την ψυχρή περίοδο του έτους δέχονται μικρότερη επίδραση –εν σχέση με τα υπόλοιπα παράλια της Ελλάδας– από το θαλάσσιο θερμό ρεύμα της ανατολικής Μεσογείου, επειδή αυτό συναντά το ψυχρότερο ρεύμα της Μαύρης θάλασσας, το οποίο φθάνει στο Αιγαίο προερχόμενο από τον Βόσπορο και τον Ελλήσποντο. Αυτό παραπλέει τις ακτές της Θράκης και της Ανατολικής Μακεδονίας ρίχνοντας τη θερμοκρασία τους. Γενικά θα μπορούσαμε να πούμε πως το κλίμα της Θράκης αρχίζει να διαφοροποιείται από το καθαρά μεσογειακό και μπορεί να χαρακτηρισθεί ως ένας ενδιάμεσος κλιματικός τύπος μεταξύ μεσογειακού και μεσευρωπαϊκού.

Οι βροχοπτώσεις διανέμονται σε τέσσερις διαδοχικές ζώνες. Την παραλιακή, την πεδινή, την ημιορεινή και την ορεινή. Το αντίστοιχο μέσο ύψος βροχόπτωσης ανά ζώνη σε εκατοστόμετρα, έχει ως εξής: 40-60 εκ., 60-80 εκ., 100-120 εκ. και 160-180 εκ. Υπάρχουν και κλιματολογικές διαφορές μεταξύ των νομών της Θράκης, αφού για παράδειγμα, στο νομό Ροδόπης, ο συμπαγής ορεινός όγκος προστατεύει τα πεδινά στα νότια από τους ψυχρούς βόρειους ανέμους, ενώ στο νομό Έβρου δεν υπάρχουν φυσικά εμπόδια στο βορρά και την χειμερινή περίοδο οι βόρειοι άνεμοι που φτάνουν στην Βαλκανική χερσόνησο από την Ουκρανία καταλήγουν στο μέτωπο του Αιγαίου μέσω της κοιλάδας του Έβρου. Εδώ οι χιονοπτώσεις είναι πολύ πιο συχνές και στην Ορεστιάδα –μία από τις πιο ψυχρές πόλεις της Ελλάδας–, δεν είναι σπάνιες οι θερμοκρασίες -15°C ή και -20°C το χειμώνα. Στο νομό Ξάνθης το κλίμα παραμένει ηπειρωτικό, αλλά συγκριτικά πιο ήπιο. Γενικά, στη Θράκη, η μέση ετήσια θερμοκρασία κυμαίνεται μεταξύ 14°C και 16°C.

Αν θελήσει κάποιος να μιλήσει για βιοκλιματικούς ορόφους (κατά την κατάταξη του Emberger), συναντάμε τέσσερις τύπους κλίματος στη Θράκη. Στο μεγαλύτερο μέρος της οροσειράς της Ροδόπης, καθώς επίσης στις κορυφές του όρους Σάος της Σαμοθράκης, επικρατεί ο υγρός βιοκλιματικός όροφος με δριμείς χειμώνες. Οι ημιορεινές και λοφώδεις περιοχές, καθώς επίσης το βόρειο τμήμα του νομού Έβρου, ανήκουν στον ύφυγρο βιοκλιματικό όροφο με δριμείς χειμώνες. Σχεδόν όλες οι πεδινές και παραλιακές περιοχές, ανήκουν στον ύφυγρο βιοκλιματικό όροφο με ψυχρούς χειμώνες. Μια στενή λωρίδα στα ανατολικά παράλια, από τις εκβολές του ποταμού Λίσσου (ή Φιλιουρή) έως και το Δέλτα του ποταμού Έβρου, ανήκει στον ημίξηρο βιοκλιματικό όροφο με ψυχρούς χειμώνες. Στη Θράκη, η συνεχόμενη διαδοχή των υψομετρικών ζωνών του εδάφους από τις ακτές και τις πεδιάδες προς την ημιορεινή και ορεινή ζώνη, σε συνδυασμό με τις αντίστοιχες κλιματικές συνθήκες, διαμορφώνουν και την επικρατούσα βλάστηση, τη μορφή των καλλιεργειών και κυρίως την παρουσία των δασών που καλύπτουν το 31,3% των εδαφών – όταν σε επίπεδο χώρας το ποσοστό δάσωσης υπολογίζεται γύρω στο 18%.